تست هیدرو استاتیک کپسول آتش نشانی چیست؟

زمان مطالعه: ۶ دقیقه

تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی (Hydrostatic test of fire extinguisher) در واقع یک تست فشار و از مهم‌ترین فرآیندها در تولید و کنترل کیفی انواع مخازن به شمار می‌رود. در این تست، هوای موجود در مخزن مورد نظر را تخلیه کرده و آن را با آب پر می‌کنند. سپس فشار سیستم را تا نزدیک به ۱.۵ تا ۳ برابر فشار عملیاتی تعیین‌شده افزایش می‌دهند و سیستم را از نظر نشتی و سایر پارامترها بررسی می‌کنند. اصولاً برای انجام بازرسی‌های بصری کپسول‌های آتش‌نشانی از نظر نشتی، از انواع رنگ‌های ردیاب و فلورسنت استفاده می‌شود. در این مطلب از تدبیر با روش‌های مختلف، استانداردها و مراحل انجام تست هیدرواستاتیک برای کپسول‌ها آشنا می‌شویم.

هدف تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی

هدف اصلی از انجام تست هیدرواستایک کپسول آتش نشانی تعیین یکپارچگی ساختار آن و اطمینان از عدم وجود نشتی است. پس از تولید یا انجام انواع تعمیرات بر روی مخازن مختلف از جمله کپسول‌های آتش‌نشانی، انجام تست هیدرواستاتیک امری ضروری و حیاتی به شمار می‌آید. نباید تصور کنید که این تست تنها یک فرآیند ساده برای پر کردن مخزن مورد نظر با آب یا سایر مایعات و پیدا کردن نشتی در ساختار آن است. تست هیدرواستاتیک یکی از مهم‌ترین بخش‌های مربوط به چرخه حیات انواع مخازن به شمار می‌آید. در واقع، این آزمایش تضمین‌کننده عملکرد صحیح و مقاومت کپسول در شرایط نگهداری و در هنگام استفاده است.

یکی دیگر از دلایل اهمیت انجام تست کپسول، کسب اطمینان از تناسب انواع مخازن از جمله کپسول آتش‌نشانی، مخازن ذخیره‌سازی، دیگ‌های بخار، مخزن سوخت، خطوط لوله و سیلندرهای گاز با سایر تجهیزات مورد استفاده در یک مجموعه است. این مسئله از آنجایی اهمیت پیدا می‌کند که در مجموعه‌های بزرگ صنعتی مانند صنایع مربوط به نفت و گاز، وجود نشتی در مخازن می‌تواند باعث به وجود آمدن خسارت‌های جبران‌ناپذیری شود.

گروه تولیدی و صنعتی تدبیر، یکی از ۳ کارگاه مجاز طبق وندورلیست آتش نشانی تبریز، خدمات شارژ کپسول آتش نشانی و تست هیدرو استاتیک کپسول آتش نشانی را به همشهریان عزیز ارائه می‌کند. برای دریافت مشاوره رایگان شارژ کپسول آتش نشانی در تبریز با ما تماس بگیرید.

تست هیدرواستاتیک روی چه مخازنی انجام می‌شود؟

همانطور که اشاره کردیم، تست هیدرواستاتیک تنها مختص به کپسول آتش نشانی نیست و این آزمایش بر روی انواع مخازن انجام می‌شود. در صنایع مختلف، بسته به نیاز و نوع سیال مورد استفاده، از انواع مختلفی از مخازن استفاده می‌کنند. به طور کلی، مخازن مورد استفاده در صنایع مختلف را به دو دسته تقسیم می‌کنند که عبارتند از:

تست هیدرواستاتیک مخازن درزدار

این مخازن مناسب‌ترین گزینه برای ذخیره‌سازی یا جابجایی انواع سیال‌های حساس و پرفشار هستند. مخزن اکسیژن، هیدروژن، CNG و مخازن گازهای بی‌اثر از کاربردی‌ترین مخازن درزدار در صنایع مختلف به شمار می‌روند.

تست هیدرو استاتیک مخازن بدون درز یا یکپارچه

از این نوع مخازن بیشتر برای ذخیره کردن و جابجایی سیالات در فاز مایع مانند آب استفاده می‌شود و کاربرد گسترده‌ای در صنایع مختلف دارند.

استانداردهای تست هیدرو استاتیک

شرکت‌های معتبری مانند مجموعه تدبیر معمولاً برای انجام تست‌ هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی به صورت دوره‌ای از استانداردهای مختلفی استفاده می‌کنند. متخصصان شرکت تدبیر برای انتخاب استاندارد‌های تعیین‌شده از سوی سازمان ملی استاندارد ایران، علاوه‌ بر توجه به متریال به کار رفته برای تولید، به نوع مخزن از لحاظ درزدار یا یکپارچه بودن نیز توجه می‌کنند. مهم‌ترین استانداردها برای انجام تست‌ کپسول به صورت دوره‌ای عبارتند از:

۱- استفاده از استاندارد ۱۸۷۵۳ ملی ایران برای تست هیدرواستاتیک سیلندرهای گازی جوشکاری‌شده و تولیدشده با فولاد کربنی
۲- استفاده از استاندارد ملی ایران با شماره ۶۷۹۲ برای بازرسی و انجام تست‌های دوره‌ای سیلندرهای گاز فولادی بدون درز یا یکپارچه
۳- تست هیدرواستاتیک سیلندرهای گازی قابل حمل تولیدشده از انواع کامپوزیت‌ها مطابق با استاندارد ملی ایران با شماره ۱۴۹۵۳

سازمان ملی استاندارد ایران

تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی در چه فشاری انجام می‌شود؟

پیش‌تر اشاره کردیم که برای انجام تست هیدرواستاتیک، کپسول آتش نشانی باید تحت فشاری در حدود ۱.۵ تا ۳ برابر فشار عملیاتی خود قرار بگیرد. فشار عملیاتی کپسول‌ها و مخازن را در حالتی اندازه‌گیری و تعیین می‌کنند که سیال موجود در مخزن هیچ حرکتی نداشته باشد.

کپسول آتش نشانی باید به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه تحت فشار مجاز قرار بگیرد. مقدار فشار مجاز برای انجام تست هیدرواستاتیک بر روی کپسول‌‌های آتش نشانی کم‌فشار به طور متوسط برابر با ۲۰۰ تا ۶۰۰ پاسکال و برای حجم‌های بالاتر در حدود ۱۰۰۰ پاسکال در نظر گرفته می‌شود. در نقطه مقابل، فشار مجاز برای انجام این آزمایش بر روی کپسول‌های پرفشاری مانند کپسول CO2، در محدوده ۳ تا ۱۰ کیلو پاسکال قرار دارد.

میزان انبساط مجاز کپسول آتش‌نشانی تحت فشار

پس از تعیین میزان فشار مورد نیاز برای تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی، میزان انبساط در هنگام اعمال فشار اندازه‌گیری می‌شود. میزان انبساط مجاز تعیین‌شده برای این کپسول‌ها برابر با ۱۰% حجم اولیه آن‌ها در نظر گرفته می‌شود. در نتیجه، اگر در هنگام انجام آرمایش انبساط مخزن از میزان مجاز بیشتر شود، کپسول آتش نشانی باید از چرخه مصرف خارج شود.

یکی دیگر از عواملی که در مورد انبساط مخازن باید به آن توجه داشت، کاهش انبساط مخزن مورد نظر بعد از رفع فشار وارد‌شده به آن است. اگر مخزن پس از پایان مدت ۳۰ یا ۶۰ ثانیه‌ای که تحت فشار قرار گرفت، به حجم اولیه خود بازنگردد و انبساط آن از بین نرود، مجدد باید کپسول را از چرخه مصرف خارج کرد.

مراحل تست هیدرواستاتیک

برای انجام تست هیدرواستاتیک بر روی انواع مخازن و کپسول‌های آتش نشانی از روش‌ها و استاندارهای مختلفی استفاده می‌شود. اما به طور کلی، مراحل اولیه و فرآیند آماده‌سازی مخازن برای تست کپسول در اکثر این روش‌ها و استانداردها مشابه یکدیگر است. مهم‌ترین مراحل آماده‌سازی کپسول آتش نشانی برای انجام تست هیدرواستاتیک عبارتند از:

1. شناسایی و انتخاب کپسول یا مخزن مورد نظر و آماده‌سازی آن برای انجام آزمایش
2. مشخص کردن تمام اطلاعات و مشخصلات مربوط به محتویات کپسول و مالک آن
3. تخلیه فشار محفظه کپسول در فضای باز؛ این مرحله از حساسیت بسیار بالایی برخوردار بوده و برای انجام آن به دقت بالا و نیروهای متخصص و باتجربه نیاز است، زیرا گازهای موجود در داخل مخزن مورد نظر می‌توانند قابل اشتعال، سمی یا خورنده باشند.
4. بررسی خصوصیات ظاهری کپسول مورد نظر به صورت چشمی و شناسایی انواع صدمات، برآمدگی، ترک‌خوردگی و سوختگی‌ها
5. بررسی سلامت پایه‌ها و محل نصب شیر کپسول با استفاده از تجهیزات مناسب، مانند انواع چراغ قوه‌ها
6. مقایسه وزن کنونی سیلندر با وزن درج‌شده در قسمت مشخصات مربوط به آن؛ اگر وزن سیلندر بیشتر از ۳% از وزن درج‌شده بر روی آن کاهش یافته باشد، باید سیلندر وارد چرخه تست‌های تکمیلی شود. همچنین، کاهش وزن بیشتر از ۵% به معنای خارج شدن کپسول آتش نشانی از چرخه مصرف است. در مورد افزایش وزن سیلندر نیز قوانین و مقادیر مجازی وجود دارد که عدم قرارگیری وزن سیلندر در بازه مجاز، باعث خارج شدن کپسول آتش نشانی از رده خواهد شد.
7. از میان برداشتن هر لایه و پوششی که در فرآیند تست و بررسی داخل سیلندر ممانعت ایجاد کند و تمیز کردن سطح سیلندر با استفاده از جت آب، ساچمه‌پاشی و جت بخار برای پاک کردن علائم خوردگی یا مواد خارجی چسبیده به بدنه
8. بررسی دقیق رزوه‌های کپسول و تمیز کردن براده‌های جمع‌شده در رزوه‌ها

بیشتر بخوانید: شارژ کپسول آتش نشانی .

انواع تست هیدرواستاتیک

پس از انجام مراحل آماده‌سازی سیلندر مخازن مختلف و تعیین فشار و انبساط مجاز برای کپسول مورد نظر، نوبت به انتخاب روش مناسب برای انجام تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی می‌رسد. برای انجام این نوع تست کپسول روش‌های مختلفی وجود دارد که هر یک مزایا و کاربردهای منحصربه‌فردی دارند. در ادامه، به معرفی دو روش اصلی برای انجام این آزمایش می‌پردازیم.

روش واترجکت برای تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی

همان‌طور که اشاره کردیم، متخصصان برای انجام تست هیدرواستاتیک محفظه کپسول مورد نظر را با آب پر می‌کنند. در روش واترجکت کپسول مورد نظر را در یک محفظه پرشده از آب قرار می‌دهند که به طور کامل مهر‌ و موم شده باشد. کپسول در داخل این محفظه برای مدتی تحت فشار قرار می‌گیرد. قرار دادن کپسول تحت فشار باعث منبسط شدن محفظه اصلی آن می‌شود. پس از منبسط شدن محفظه، آب از طریق یک لوله خروجی از کپسول خارج می‌شود و مسئولان کنترل مقدار انبساط کل را اندازه‌گیری می‌کنند. پس از محاسبه انبساط کل، آب از طریق یک تیوب شیشه‌ای به داخل مخزن مهر‌ و موم‌شده بازگردانده می‌شود.

بالا بودن مقدار انبساط کل مخزن نشان‌دهنده کاهش ضریب الاستیسیته کپسول مورد نظر است. کاهش الاستیسیته بیانگر این نکته است که ضخامت دیواره مخزن کاهش پیدا کرده و ممکن است در آینده‌ای نزدیک با مشکل نشتی مواجه شود. در نتیجه، در مواردی که مقدار انبساط کل زیاد باشد یا کپسول آتش نشانی پس از اعمال فشار به حجم اولیه خود بازنگردد، باید آن را از رده خارج کرد.

روش تست انبساط مستقیم یا غیر واترجکت

روش انبساط مستقیم یا همان غیر واترجکت یکی دیگر از روش‌های انجام تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی به شمار می‌آید. در این روش، سیلندر یا کپسول مورد نظر را با مقادیر مشخصی از آب پر می‌کنند و سپس سیستم کنترلی با توجه به کم‌فشار یا پرفشار بودن آن، تحت فشار معینی قرار خواهد گرفت.

پس از قرار دادن سیستم کنترلی تحت فشار مناسب، آب موجود در داخل محفظه کپسول را به آرامی خارج کرده و مقادیر انبساط دائمی و انبساط کل را محاسبه می‌کنند. سپس مقادیر به‌دست آمده با مقادیر مجاز انبساط دائمی و انبساط کل مورد مقایسه قرار می‌گیرد. در صورت قرار داشتن این مقادیر در بازه مجاز، کپسول یا مخزن مورد نظر همچنان برای استفاده مناسب است، اما در صورت بالا بودن مقادیر انبساط باید کپسول آتش نشانی را از چرخه مصرف خارج کنید.

نکات تکمیلی تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی

پس از انجام تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی با استفاده از روش‌های مختلف، نوبت به انجام بازرسی‌ها و عملیات نهایی می‌رسد. در صورت تأیید شدن کیفیت کپسول آتش نشانی، معمولاً عملیات‌هایی مانند رنگ‌آمیزی، کنترل کیفی شیر، درج تاریخ و ثبت سوابق مربوط به کپسول انجام می‌شود.

بازرسی و کنترل کیفی شیر سیلندر

معمولاً پس از انجام تست هیدرواستاتیک بر روی سیلندر و تأیید کیفیت آن برای بازگشت به چرخه مصرف، باید به سراغ بررسی شیر مخزن رفت. معمولاً شیرها را برای بررسی عدم نشتی در حالت بسته قرار می‌دهند. شیر کپسول‌های آتش نشانی باید با تمامی الزامات مربوط به استاندارد ۱۱۶۸۹ ملی ایران مطابقت داشته باشد. سپس، باید شیر را با توجه به استاندارد ۱۴۶۵۳ ملی ایران بر روی مخزن نصب کرد.

تمیزکاری و خشک کردن کپسول

پس از انجام تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی، باید آن را به صورت دقیق مورد بررسی قرار داده و در صورت وجود مواد غیرمجاز یا انواع آلاینده‌ها، از شوینده‌های مناسب برای تمیزکاری استفاده کرد. سپس، نوبت به خشک کردن سیلندر می‌رسد. توجه داشته باشید که دمای خشک کردن نباید از ۳۰۰ درجه بیشتر باشد، زیرا می‌تواند باعث آسیب‌دیدگی یا تغییر شکل کپسول شود.

شناسایی محتویات کپسول و رنگ‌آمیزی مجدد

اگر در مراحل آماده‌سازی سیلندر برای تست هیدرواستاتیک رنگ کپسول آتش نشانی از بین رفته باشد، شرکت ارائه‌دهنده خدمات باید با توجه به استاندارد ۷۱۲ ملی ایران که مربوط به رنگ سیلندرهای گازی است، اقدام به رنگ‌آمیزی مجدد سیلندر کند. همچنین برای شناسایی محتویات کپسول باید از استاندارد ملی ایران با شماره ۳۰۴ استفاده کرد. شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات باید حتماً توجه داشته باشند که رنگ‌های کوره‌ای بایستی پس از پایان مراحل تست مورد استفاده قرار بگیرند.

درج تاریخ انجام تست هیدرواستاتیک بر روی کپسول آتش نشانی

برای درج تاریخ انجام تست کپسول نیز معیارها و استانداردهای دقیقی وجود دارد که شرکت ارائه‌دهنده خدمات باید به آن‌ها توجه داشته باشد. برای انجام این نشانه‌گذاری، تاریخ باید به صورت ماه و سال بر روی بخشی از کپسول درج شود که ضخامت آن از بدنه سیلندر بیشتر باشد.

همچنین برای اندازه ظاهری این تاریخ نیز محدودیت‌هایی وجود دارد و ارتفاع این اندازه نباید از ۳ میلی‌متر کمتر یا از ۶ میلی‌متر بیشتر باشد. درج تاریخ برای انجام دوره‌های بعدی تست‌ها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و شرکت‌های معتبر و شناخته‌شده همیشه تاریخ انجام تست هیدرواستاتیک را روی کپسول‌های آتش نشانی درج می‌کنند.

ثبت سوابق و نشانه‌گذاری بر روی کپسول

معمولاً نشانه‌ها و اطلاعات مربوط به تست هیدرواستاتیک در کنار علائم بازرسی و اطلاعات تست‌های پیشین درج می‌شوند. در نشانه‌گذاری از علامت تجاری آزمایشگاه یا مرکز بازرسی مجاز استفاده می‌شود. همچنین، پس از رنگ‌آمیزی، تمامی سوابق مربوط به کپسول آتش نشانی نیز باید بر روی آن ثبت شوند. مواردی که در ثبت سوابق باید به آن‌ها اشاره کرد عبارتند از:

• شماره سریال کپسول
• نام شرکت سازنده
• نام مالک سیلندر
• مشخصات ساخت
• حجم کپسول
• تاریخ انجام تست قبلی
• فشار مورد استفاده برای انجام تست هیدرواستاتیک
• وزن سیلندر در زمان انجام تست کپسول
• تاریخ انجام تست و بازرسی جدید
• نتایج تست و بازرسی انجام‌شده
• جزئیات مربوط به تعمیرات یا تغییرات صورت گرفته

برای آشنایی با تاریخچه کپسول آتش نشانی، مقاله زیر را مطالعه کنید.

بازه زمانی مناسب برای تست هیدرواستاتیک انواع کپسول‌ها

کپسول‌های آتش نشانی همواره تحت فشار قرار دارند. به همین علت باید سیلندر و قطعات مختلف این کپسول‌ها را به صورت دوره‌ای مورد آزمایش و بررسی قرار داد. به وجود آمدن نشتی در سطح کپسول‌های آتش نشانی می‌تواند باعث از بین رفتن کارایی و حتی در برخی از موارد، موجب انفجار‌های خطرناک ‌شود.

نوع کپسول آتش نشانی از عوامل مؤثر در تعیین زمان مناسب برای انجام تست هیدرواستاتیک به شمار می‌آید. به عنوان مثال، دوره زمانی مناسب برای انجام مجدد تست هیدرواستاتیک بر روی کپسول‌های CO2 با سایر کپسول‌های پودری و گازی متفاوت است. همچنین، فشار مورد نیاز برای انجام تست هیدرواستاتیک کپسول‌های آتش نشانی مختلف نیز با یکدیگر متفاوت است. در جدول زیر با زمان مناسب برای تست دوره‌ای انواع کپسول‌های آتش نشانی آشنا می‌شویم.

محتویات کپسول آتش نشانی	فشار مناسب برای تست	دوره زمانی مناسب برای تست
کپسول پودری و گازی	۳ برابر فشار عملیاتی	هر دو سال یک مرتبه
آب و فوم و گاز	۱.۵ برابر فشار عملیاتی	به صورت سالیانه
کپسول CO2	۱.۶۶ برابر فشار عملیاتی	هر پنج سال یک مرتبه

کپسول آتش نشانی خراب در تست هیدرواستاتیک

اگر کپسول آتش نشانی نتواند در طی انجام بازرسی‌ها و تست هیدرواستاتیک از استانداردهای مشخص‌شده پیروی کند، باید آن را بلافاصله از چرخه مصرف خارج کرده و آن را امحا کرد. استفاده مجدد از سیلندرهای غیرمجاز می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. استفاده از این کپسول‌ها در محیط‌های قابل اشتعال می‌تواند باعث انفجارهای شدید شود. همچنین در صورت به وجود آمدن نشتی در کپسول‌های آتش نشانی و بروز حوادثی مانند آتش‌سوزی، کپسول مورد نظر کارایی مناسبی نخواهد داشت.

روش‌های مناسب برای از بین بردن کپسول‌های خراب

یکی از بهترین روش‌ها برای امحا کردن سیلندرهای مردود، پرس کردن آن‌ها با کمک تجهیزات مکانیکی است. اما در صورت عدم برخورداری از تجهیزات لازم، می‌توان از روش‌های دیگری نیز برای امحای کپسول‌های آتش نشانی استفاده کرد.

به عنوان مثال، شما می‌توانید در قسمت شانه یا بدنه سیلندر سوراخ‌هایی با اشکال هندسی مختلف ایجاد کنید. یکی دیگر از روش‌های کاربردی برای انجام این کار، ایجاد یک برش نامنظم در قسمت گلویی سیلندر مورد نظر با استفاده از ابزارآلات مناسب است.

تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی در کارگاه شارژ تدبیر

تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی یکی از بهترین آزمون‌ها برای تعیین یکپارچگی کپسول‌های آتش نشانی و خارج کردن سیلندرهای بی‌کیفیت از چرخه مصرف است. برای انجام تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی معمولاً مخزن را با آب پر کرده و پس از افزایش فشار تا حد مجاز، مقدار انبساط آن را اندازه‌گیری می‌کنند. شرکت‌های ارائه‌دهنده این خدمات با توجه به جنس کپسول و نوع آن، از استانداردهای مختلفی برای انجام این تست پیروی می‌کنند.

مجموعه تدبیر به‌عنوان یکی از برترین ارائه‌دهندگان خدمات شارژ و سرویس کپسول‌های آتش‌نشانی، با برخورداری از کادری متخصص و مجرب، آماده انجام تست هیدرواستاتیک بر روی انواع این کپسول‌ها است. شما می‌توانید برای شارژ مجدد و انجام این تست دوره‌ای با مجموعه ما تماس بگیرید. 

سؤالات متداول تست هیدرواستاتیک کپسول آتش نشانی