تدبیر: سنسور یا دتکتور به طور کلی وسیله‌ای است که برای تشخیص وجود یک شی یا ماده خاص طراحی و ساخته می‌شود. سنسورهای اعلام حریق مجموعه‌ای از تجهیزات بصری و صوتی هستند که معمولاً به صورت هوشمند، وجود دود، حرارت، شعله، مونوکسید کربن و به طور کلی احتمال وقوع حریق را شناسایی کرده و سیگنالی را به پنل مرکزی سیستم اعلام حریق ارسال می‌کنند. این سنسورها نقش مهمی را در شناسایی اولیه آتش‌سوزی و کاهش احتمال وارد آمدن خسارات جانی و مالی ایفا می‌کنند.
سیستم تشخیص حریق چیست؟
پیش از آنکه وارد بحث سنسورهای اعلام حریق شویم، بهتر است که تعریف مختصری از سیستم تشخیص حریق ارائه دهیم. سیستم تشخیص حریق یک سیستم الکترونیکی است که از انواع مختلف دستگاه‌ها تشکیل شده است و هدف آن، شناسایی پیشگیرانه حریق در ابتدایی‌ترین مرحله آن و ارسال سیگنال‌های هشدار به کنترل پنل سیستم اعلام حریق است تا اقدامات لازم برای مهار آتش و جلوگیری از گسترش آن انجام شود. این سیستم‌ها به طور معمول از یک واحد پردازش مرکزی به نام کنترل پنل اعلام حریق، عناصر کمکی مانند ماژول‌ها یا منبع تغذیه و عناصر میدانی مانند شستی‌های اعلام حریق، آژیرها و دتکتورها یا سنسورها برای تشخیص حریق تشکیل می‌شوند.
سنسور اعلام حریق چیست؟
سنسور اعلام حریق به یک دستگاه میدانی اطلاق می‌شود که با هدف تشخیص حریق و ارسال سیگنال به پنل مرکزی سیستم اعلام حریق نصب و راه‌اندازی می‌شود. سنسورهای اعلام حریق بر اساس نوع کارکردی که برای آن‌ها تعریف شده است، می‌توانند وجود دود، شعله، حرارت، گاز یا مونوکسید کربن را حس کرده و سیگنال احتمال وقوع آتش‌سوزی را به سیستم ارسال کنند.
سنسورها برای عمل کردن نیاز به مداربندی دارند و ارسال سیگنال از طریق همین مدارها صورت می‌پذیرد. در نتیجه ارسال سیگنال از سوی سنسورها به پنل مرکزی، سیستم فعال شده و متعاقباً، در کنار صدور هشدار بصری یا صوتی که با فعال‌سازی آژیرها یا فلاشرها انجام می‌شود، ممکن است به طور خودکار سیستم‌های اطفا حریق را فعال کرده یا پیامی را به مرکز آتش نشانی ارسال کند.
انواع سنسورهای اعلام حریق
سنسور اعلام حریق به طور کلی به پنج دسته اصلی تقسیم می‌شود که عبارتند از:
- سنسور دود
- سنسور حرارتی
- سنسور شعله
- سنسور گاز
- سنسور مونوکسید کربن
سنسور دود چیست؟
دتکتور دودی به دو دسته اصلی یونیزاسیون و فتوالکتریک تقسیم می‌شوند.
همانطور که از نام آن پیداست، سنسور دود فتوالکتریک از نور برای تشخیص وجود دود در محیط استفاده می‌کند. با توجه به فناوری تشخیص ساده این سنسورها، آن‌ها سرعت واکنش بالایی دارند و به طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند. سرعت بالای واکنش دتکتورهای دود فتوالکتریک باعث شده است که گزینه‌ای ایده‌آل برای حفاظت در برابر آتش در محیط‌هایی باشند که انتظار می‌رود آتش به سرعت گسترش پیدا کند، مانند آشپزخانه‌ها.
سنسورهای دود یونیزاسیون به سرعت و بدون تکیه بر مکانیسم اسکن پیچیده، وجود دود را تشخیص می‌دهند. عملکرد این دتکتورها با اندازه‌گیری سطح یون‌ها در هوای اطراف دستگاه است و نه نور مرئی. این بدان معناست که دتکتورهای یونیزاسیون بیشتر در مناطقی که انتظار نمی‌رود دود زیادی وجود داشته باشد، به ویژه در محیط‌های شیمیایی، مورد استفاده قرار می‌گیرند. البته، باید اشاره کرد که چون سنسور دود یونیزاسیون از مقدار کمی ماده رادیواکتیو استفاده می‌کند، تمایل زیادی به جایگزینی و حذف آن از بازار وجود دارد.
سنسور حرارتی چیست؟
دتکتورهای حرارتی به دو دسته دتکتور حرارتی با دمای ثابت و با نرخ افزایشی طبقه‌بندی می‌شوند.
سنسور حرارتی با دمای ثابت رایج‌ترین نوع آن است که در خانه‌ها و مشاغل مختلف استفاده می‌شود. یک آلیاژ یوتکتیک در داخل این سنسورها تعبیه شده است که در پاسخ به افزایش قابل توجه دمای محیط، از حالت جامد به مایع تبدیل شده و زنگ هشدار را به صدا درمی‌آورد. مزیت مهم دتکتور حرارتی با دمای ثابت، امکان تنظیم آستانه تشخیص حرارت سنسور برای تطابق بهتر با محیط مد نظرتان است.
همانطور که از نام آن مشخص است، چنانچه دما با نرخ بالایی به طور ناگهان افزایش پیدا کند، سنسور حرارتی با نرخ افزایشی فعال می‌شود. سنسورهای حرارتی با نرخ افزایشی دارای ترموکوپل‌هایی هستند که دما را با دقت بالا اندازه‌گیری می‌کنند. مزیت مهم سنسور حرارتی با نرخ افزایشی در مقایسه با نوع اول آن است که در کنار امکان کارکرد در آستانه دمایی پایین‌تر، می‌تواند احتمال صدور هشدارهای کاذب را کاهش دهد.
بیشتر بخوانید: انواع سیستم های اعلام حریق
سنسور شعله
دتکتور شعله از طیف نور مادون قرمز یا فرابنفش برای تشخیص شعله استفاده می‌کنند. آن‌ها معمولاً با دتکتورهای دود ترکیب می‌شوند تا یک سیستم مؤثرتر برای تشخیص آتش ایجاد کنند.
سنسور شعله مادون قرمز دستگاهی است که تشعشعات مادون قرمز ساطع شده از شعله‌های آتش را تشخیص می‌دهد. در داخل سنسورهای شعله مادون قرمز، یک المنت حسگر تابشی قرار داده شده است که تابش مادون قرمز شعله‌های آتش را به سیگنال‌های خروجی الکتریکی تبدیل می‌کند.
سنسور شعله فرابنفش از ترکیبی از حسگرهای نور، فیلترها و فتودتکتورها برای تشخیص نور فرابنفش ساطع‌شده از شعله استفاده می‌کند. اگر هر جسمی به طریقی مسیر پرتو نور را مسدود کرده و باعث ایجاد شکست در پرتو نور شود، سنسور فعال شده و زنگ هشدار را به صدا درمی‌آورد. این نوع دتکتور همچنین می‌تواند برای تشخیص دود به واسطه یک فیلتر مادون قرمز مورد استفاده قرار بگیرد که تمام نور مرئی را از پرتو حذف می‌کند.
سنسور گاز
دتکتور گاز، اغلب به عنوان بخشی از سیستم حفاظت در مقابل حریق، وجود گازها را در یک منطقه شناسایی می‌کنند. سنسور گاز به سه دسته اصلی الکتروشیمیایی، کاتالیستی و مادون قرمز تقسیم می‌شود.
دتکتورهای گاز الکتروشیمیایی که حساسیت بسیار بالایی نیز دارند، برای تشخیص وجود گازهای سمی مانند مونوکسید کربن به کار برده می‌شوند. این سنسورها از طریق الکترودهای حسگر در هوا کار می‌کنند و یک جریان الکتریکی را برای فعال کردن زنگ هشدار ارسال می‌کنند.
سنسورهای گاز کاتالیستی به طور معمول به واسطه یک کویل پلاتینی، گازهای قابل احتراق موجود در هوا را شناسایی می‌کنند. این کویل در تماس با گاز اکسید شده و زنگ هشدار را فعال می‌کند. دتکتورهای گاز کاتالیستی به ویژه برای استفاده در محیط‌های خانگی بسیار رایج هستند.
سومین دسته از سنسورهای گاز از فرستنده‌ها و گیرنده‌های مادون قرمز برای اندازه‌گیری دقیق میزان گاز در هوا بهره می‌برند. این نوع دتکتور که بیشتر برای تشخیص هیدروکربن‌ها و گازهای قابل احتراق مورد استفاده قرار می‌گیرد، از مکانیسم انتقال نور برای تعیین نوع و میزان گاز موجود در هوا استفاده می‌کند. چنانچه غلظت گاز از حد معینی بالاتر باشد، زنگ هشدار فعال خواهد شد.
سنسور مونوکسید کربن
سنسورهای مونوکسید کربن، دستگاه‌های الکترونیکی هستند که با سنجش میزان مونوکسید کربن موجود در هوا، احتمال وقوع حریق را تشخیص می‌دهند. مونوکسید کربن یک گاز سمی است که در اثر احتراق تولید می‌شود و مقادیر بالای آن برای انسان کشنده است. این سنسورها مشابه سنسورهای به‌کاررفته در وسایل خانگی هستند که برای محافظت از ساکنان در برابر کربن مونوکسید تولیدشده در نتیجه احتراق ناقص استفاده می‌شوند، اما با دقت بالاتر. حسگر مونوکسید کربن دارای یک سلول الکتروشیمیایی است که مونوکسید کربن را حس می‌کند، اما دود یا سایر محصولات احتراق را حس نمی‌کند.
بیشتر بخوانید: سیستم اعلام حریق چیست؟
سؤالات متداول سنسورهای اعلام حریق
سنسور اعلام حریق چیست؟
سنسور اعلام حریق یک نوع دستگاه میدانی است که با هدف تشخیص حریق و ارسال سیگنال به پنل مرکزی سیستم اعلام حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
انواع سنسورهای اعلام حریق کدامند؟
سنسورهای اعلام حریق به پنج دسته کلی سنسورهای دود، گاز، شعله، سنسور حرارتی و مونوکسید کربن تقسیم می‌شوند.
