تدبیر: مطالعات نشان می‌دهد که بیشتر مرگ و میر ناشی از آتش‌سوزی به هیچ وجه به خاطر سوختگی نیست، بلکه به دلیل استنشاق دود است. سیستم کنترل دود سیستمی است که حرکت دود و هوا را در ساختمان کنترل می‌کند. سیستم‌های کنترل دود می‌توانند از اجزای مختلفی تشکیل شده و نیز از روش‌های گوناگونی برای دستیابی به هدف طراحی خود استفاده کنند. اساساً هدف از راه‌اندازی سیستم مدیریت کنترل دود، حفظ پایداری محیط به اندازه کافی است تا همه افراد بتوانند محل را ترک کنند. از این سیستم معمولاً در ساختمان‌هایی استفاده می‌شود که دارای آتریوم‌های بزرگ چند طبقه هستند.
سیستم مدیریت کنترل دود چیست؟
حفاظت در برابر آتش مانند یک سمفونی از سیستم‌های گوناگونی است که برای محافظت از مخصوصاً جان افراد در هنگام وقایع اضطراری آتش‌سوزی طراحی می‌شوند. وقتی حرف از حفاظت در برابر آتش می‌شود، فکر بسیاری افراد به سمت به سیستم اعلام حریق و سیستم اطفا حریق مانند اسپرینکلرها می‌رود. افراد زیادی کم و بیش با این نوع سیستم‌ها آشنا هستند، اما آیا می‌دانید سیستم مدیریت کنترل دود چیست؟
سیستم کنترل/مدیریت دود به عنوان یک سیستم مهندسی‌شده برای کنترل حرکت دود و هوا به کار گرفته می‌شود تا با حفظ پایداری محیط، زمان کافی برای تخلیه افراد حاضر در محل مهیا شود. سیستم‌های کنترل دود یک بخش حیاتی از سیستم‌هایی به حساب می‌آیند که با اجزای فعال و غیرفعال در جهت محافظت از افراد حاضر در محل کار می‌کنند. سیستم کنترل/مدیریت دود یا به اختصار سیستم SCM، از اجزای متعددی تشکیل شده است که به صورت پشت سر هم کار می‌کنند تا محیطی پایدار را برای تخلیه یا جابجایی افراد حاضر در محل در هنگام شرایط آتش‌سوزی فراهم کنند.
طراحی سیستم کنترل دود
حال که تعریف کردیم سیستم مدیریت کنترل دود چیست، اجازه دهید نگاهی به نحوه طراحی آن بیاندازیم. با توجه به انواع روش‌های مدیریت کنترل دود، هر سیستم کنترل دود را می‌توان با استفاده از یک رویکرد یا ترکیبی از آن‌ها طراحی کرد. وقتی سیستم SCM از سایر اجزا و سیستم‌های ساختمان استفاده می‌کند که برای اهداف دیگری مانند گرمایش، سرمایش، تهویه مطبوع یا سیستم HVAC به کار گرفته شده‌اند، به آن سیستم غیراختصاصی می‌گویند. سیستم مدیریت کنترل دود که تجهیزات و هدف مستقل خود را دارد، سیستم اختصاصی نامیده می‌شود. برای انتخاب هر یک از این گزینه‌ها، بایستی به متغیرهای مختلف مربوط به پروژه یا ساختمان مورد نظر توجه داشت.
هنگامی که یک پروژه نیاز به سیستم مدیریت کنترل دود دارد، به طور کلی بهترین راهکار آن است که در مورد رویکرد پیشنهادی با مالک، تیم طراحی و مراجع ذی‌صلاح قبل از توسعه بیشتر سیستم به توافق برسیم. چنین موافقت‌نامه‌ای مبتنی بر خلاصه‌ای از طراحی سیستم است که سیستم مدیریت کنترل دود و پارامترهای طراحی اولیه پروژه را مفهوم‌سازی می‌کند. این خلاصه طراحی مسئولیت‌های همه طرفین درگیر در پروژه را در طول مسیر توسعه سیستم مشخص می‌کند.
مدلسازی سیستم مدیریت کنترل دود
همچنانکه طراحی سیستم مدیریت کنترل دود در حال پیشرفت است، گزارشی در رابطه با مفروضات، ترتیبات، روش‌های عملیاتی، متغیرهای محیطی و هدف سیستم گردآوری می‌شود تا با روش آنالیز منطقی بررسی شود. همه سیستم‌های SCM با محاسبات دستی یا برنامه‌های دینامیک سیالات محاسباتی (CFD) مدلسازی می‌شوند. این مدل‌ها باید با متغیرهای زیر مطابقت داشته باشند.
- اثر دودکش
- اثر حرارتی آتش
- اثر باد
- سیستم‌های HVAC
- اقلیم
- مدت زمان عملیات
- تعامل سیستم کنترل دود
پس از تکمیل آنالیز منطقی، لازم است که قبل از ساخت و راه‌اندازی سیستم مدیریت کنترل دود، در فاز مستندسازی ساخت و ساز، نتیجه گزارش به مراجع ذی‌صلاح تحویل داده شود تا مورد تأیید قرار بگیرد.
انواع سیستم کنترل دود
سیستم‌های کنترل دود به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
- سیستم مدیریت دود
- سیستم مهار دود
سیستم‌های مدیریت دود با هدف حفظ پایداری محیط برای تخلیه امن افراد به کار گرفته می‌شوند. این در حالی است که سیستم مهار دود با استفاده از فشار، مانع از ورود دود به مناطق خاص می‌شود و معمولاً در محیط‌های سربسته و محصور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه، در مورد هر یک از انواع سیستم‌های کنترل دود بیشتر توضیح خواهیم داد.
سیستم مدیریت دود چیست؟
از دو نوع سیستم مدیریت دود برای فضاهای بزرگ مانند انبارها و آتریوم‌ها استفاده می‌شود که عبارتند از:
- اگزاست مکانیکی دود
- تهویه طبیعی دود
سیستم تهویه طبیعی از خاصیت شناوری دود برای از بین بردن آن استفاده می‌کند، در حالی که سیستم اگزاست مکانیکی از پروانه‌ها و فن‌ها استفاده می‌کند تا دود و هوا را به خارج از ساختمان هدایت کند. سیستم‌های اگزاست به راهی برای تزریق هوای جبرانی به فضاهای بزرگ نیاز دارند، در غیر این صورت فشار می‌تواند آنقدر زیاد شود که تأثیر منفی بر روی سایر سیستم‌های ساختمان داشته باشد. همچنین، باید اطمینان حاصل کرد که ورودی هوای جبرانی هوای تمیز است و در مجاورت جایی که دود خارج می‌شود، قرار ندارد.
سیستم مهار دود چیست؟
انواع مختلفی از سیستم‌های مهار دود وجود دارد که برای فضاهای کوچک و بسته مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله:
- سیستم تحت فشار راه پله
- سیستم کنترل دود زون‌ها
- سیستم تحت فشار آسانسور
- سیستم تحت فشار راهرو
بسیاری از این سیستم‌های مهار دود عملکرد مشابهی دارند. آن‌ها با استفاده از یک فن مکانیکی، میزان فشار را در ناحیه خاصی از ساختمان مانند راه پله، آسانسور، راهرو یا یک زون مشخص از ساختمان افزایش می‌دهند. این اختلاف فشار در سرتاسر یک مانع تضمین می‌کند که دود به مناطق خاصی از ساختمان منتقل نمی‌شود. به این ترتیب، مدت زمان پایداری محیط آن فضاها (معمولاً مسیرهای خروج) افزایش پیدا می‌کند تا افراد حاضر در محل مدت زمان بیشتری برای تخلیه ساختمان داشته باشند.
سیستم کنترل دود چگونه فعال می‌شود؟
سیستم‌های مدیریت دود و مهار دود، به عنوان بخشی از سیستم کنترل دود، به طور خودکار توسط دستگاه‌های تشخیص حریق مانند دتکتور دود و دتکتور حرارتی فعال می‌شوند. سیستم مکانیکی از فن‌ها برای کاهش دود استفاده می‌کند، در حالی که سیستم‌های غیرفعال با استفاده از موانعی مانند پرده‌های ضد دود، از انتقال دود به مناطق مختلف ساختمان جلوگیری می‌کنند. از شستی‌های اعلام حریق اساساً در سیستم‌های کنترل دود استفاده نمی‌شود، زیرا احتمال اینکه کسی سیستم کنترل دود را در ناحیه منشأ آتش‌سوزی فعال کند، کم است.
بازرسی و تست سیستم مدیریت کنترل دود
قبل از اتمام نصب سیستم SCM، تیم طراحی موظف است که از یک متخصص برای انجام بازرسی ویژه سیستم کمک بگیرد. آن‌ها یک گزارش تهیه کرده و آن را به مراجع ذی‌صلاح ارسال می‌کنند تا مورد تأیید قرار بگیرد. هدف از تهیه این گزارش آن است که سیستم مدیریت کنترل دود با اسناد طراحی و آنالیز منطقی مطابقت داشته باشد. پس از تکمیل عملیات بازرسی ویژه، یک گزارش نهایی شامل تست‌های مرتبط و اندازه‌گیری‌های میدانی مانند جریان هوا، تفاوت فشار، آمپراژ، ولتاژ و غیره به صورت مستند تهیه شده و برای ثبت به مراجع ذی‌صلاح تحویل داده می‌شود.
تست و بررسی مداوم سیستم SCM برای اطمینان از عملکرد صحیح سیستم ضروری است. سیستم‌های مدرن مجهز به تست تشخیص خودکار هستند که با نقاط داده مختلف در سیستم SCM ارتباط برقرار می‌کنند. چنانچه نقصی در عملکرد بخشی از سیستم وجود داشته باشد، یک اعلان به کنترل پنل سیستم ارسال می‌شود تا تکنسین‌ها اقدامات لازم را انجام دهند. به علاوه، دستورالعمل‌های خاصی برای بازرسی سیستم‌های مدیریت کنترل دود وجود دارد؛ سیستم‌های اختصاصی حداقل هر شش ماه یکبار و سیستم‌های غیراختصاصی به صورت سالیانه باید تست شوند.
سؤالات متداول سیستم مدیریت کنترل دود چیست؟
سیستم مدیریت کنترل دود چیست؟
این سیستم به عنوان یک سیستم مهندسی‌شده برای کنترل حرکت دود و هوا مورد استفاده قرار می‌گیرد تا با حفظ پایداری محیط، زمان کافی برای تخلیه افراد حاضر در محل وجود داشته باشد.
انواع سیستم کنترل دود کدامند؟
سیستم‌های کنترل دود از دو بخش اصلی تشکیل شده‌اند که عبارتند از سیستم مدیریت دود و سیستم مهار دود.
بازرسی و تست سیستم‌های کنترل دود هر چند وقت یکبار باید انجام شود؟
سیستم‌های کنترل دود اختصاصی هر شش ماه یکبار و سیستم‌های غیراختصاصی به صورت سالیانه باید بازرسی و تست شوند.
