رایزر آتش نشانی (Fire Riser) به سیستمی از لوله‌ها گفته می‌شود که از داخل ساختمان عبور می‌کنند و آب را قادر می‌سازند تا در صورت وقوع آتش‌سوزی به سرعت در سرتاسر ساختمان توزیع شود. رایزرهای آتش‌نشانی نقش مهمی را در سیستم اطفا حریق اسپرینکلر، چه در ساختمان‌های مسکونی و چه صنعتی و تجاری، ایفا می‌کنند، اما نحوه عملکرد و ساخت آن‌ها متفاوت است. رایزر آتش نشانی به دو دسته اصلی رایزر تر و رایزر خشک طبقه‌بندی می‌شود. در ادامه، در مورد انواع رایزر آتش نشانی بیشتر بحث خواهیم کرد. با مجله تدبیر همراه باشید.
رایزر آتش نشانی چیست؟
پیش از آنکه به معرفی انواع رایزر آتش نشانی بپردازیم، بهتر است نخست تعریف کنیم که رایزر آتش نشانی چیست. رایزر آتش نشانی جزء اصلی سیستم اطفا حریق اسپرینکلر خودکار است. در اینجا، یک یا چند لوله به صورت عمودی به منبع آب تحت فشار ساختمان وصل می‌شود و آب را در سراسر سیستم اسپرینکلر توزیع می‌کند.
اجزای تشکیل‌دهنده رایزر آتش نشانی
رایزرهای آتش نشانی از چند بخش اصلی مختلف تشکیل می‌شوند که عبارتند از:
- گیره رایزر
- شیر تخلیه
- زانویی
- حلقه‌های گردان
- سه راهی
- پمپ آتش نشانی
- نازل جریان هیدرانت
- شیشه دید (نمایشگر شیشه‌ای)
گیره رایزر
گیره رایزر (Riser Clamp) آتش نشانی وسیله‌ای است که برای محکم کردن و نگه داشتن لوله‌های عمودی رایزر در سیستم‌های حفاظت از حریق مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعات نقش مهمی را در تضمین ثبات و یکپارچگی سیستم ایفا می‌کنند.
شیر تخلیه
شیر تخلیه (Bleeder Valve) رایزر آتش نشانی جزئی در سیستم‌های اسپرینکلر است که برای آزاد کردن فشار اضافی آب طراحی شده است. شیر تخلیه به حفظ سطح فشار بهینه آب کمک می‌کند که این امر به نوبه خود، مانع از آسیب رسیدن به سیستم خواهد شد.
زانویی
زانویی (Elbow) رایزر آتش نشانی لوله‌ای با شکل خمیده و معمولاً با زاویه ۹۰ درجه است که در سیستم‌های اسپرینکلر آتش نشانی استفاده می‌شود. لوله‌های زانویی تغییر جهت را در سیستم تسهیل می‌کنند و به لوله‌ها اجازه می‌دهند که موانع را دور بزنند.
حلقه گردان
حلقه‌های گردان (Swivel Ring) رایزر آتش نشانی قطعات حائل قابل تنظیم برای لوله‌ها در سیستم‌های اطفا حریق اسپرینکلر هستند. آن‌ها انعطاف‌پذیری را با امکان چرخش و کمک به تراز و نصب لوله‌های رایزر در جهت مناسب فراهم می‌کنند.
سه راهی
سه راهی‌های رایزر آتش نشانی (Tee) اتصالات لوله‌ای با طراحی T شکل هستند که در سیستم‌های اسپرینکلر به کار می‌روند. آن‌ها اجازه انشعاب لوله‌ها را با زاویه ۹۰ درجه می‌دهند و توزیع آب را در جهات مختلف امکان‌پذیر می‌کنند.
پمپ آتش نشانی
پمپ آتش نشانی (Fire Pump) رایزر یک جزء حیاتی در سیستم‌های حفاظت از حریق است که فشار آب را برای اطمینان از توزیع مؤثر از طریق اسپرینکلرها افزایش می‌دهد. همچنین، پمپ آتش نشانی توانایی سیستم را برای کنترل و خاموش کردن آتش بهبود می‌بخشد.
نازل جریان هیدرانت
نازل جریان هیدرانت (Hydrant Flow Nozzle) رایزر آتش نشانی اتصالی است که برای هدایت جریان آب از شیرهای هیدرانت مورد استفاده قرار می‌گیرد. این قطعه به نیروهای آتش‌نشان اجازه می‌دهد که بتوانند جریان آب را در طول عملیات اطفا حریق کنترل کنند و به آن‌ها برای مقابله مؤثر با حریق کمک می‌کند.
شیشه دید
شیشه دید یا سایت گلس (Sight Glass) رایزر آتش نشانی یک پنجره شفاف در لوله‌ها یا مجراهای سیستم اسپرینکلر است. سایت گلس امکان بازرسی بصری جریان آب را فراهم می‌سازد و به نظارت و اطمینان از عملکرد صحیح سیستم کمک می‌کند.
انواع رایزر آتش نشانی
همانطور که در ابتدا اشاره شد، انواع رایزر آتش نشانی عبارتند از:
- رایزر آتش نشانی خشک (Dry Fire Riser)
- رایزر آتش نشانی تر (Wet Fire Riser)
رایزر آتش نشانی خشک
در ساختمان‌های با ارتفاع بیشتر از ۱۸ متر، نصب رایزر آتش نشانی خشک یک الزام قانونی است. رایزرهای خشک فقط در ساختمان‌های بین ۱۸ تا ۵۰ متر به کار می‌روند که به دلیل محدودیت در نحوه عملکرد آن‌ها است.
شبکه‌های لوله رایزر خشک یک ورودی را در طبقه همکف (که معمولاً یک ورودی خارجی است) به چند ورودی داخلی متصل می‌کنند که در سراسر طبقات بالاتر ساختمان قرار دارند. به طور معمول، داخل لوله‌ها آب جریان ندارد و به همین دلیل، این سیستم رایزر آتش نشانی خشک نامیده می‌شود.
در رایزرهای خشک، در صورت نیاز، آب در سرتاسر شبکه پمپاژ می‌شود و نیروهای آتش‌نشان را قادر می‌سازد تا تجهیزات خود را به نزدیک‌ترین خروجی برای تأمین بلافاصله آب وصل کنند.
خروجی‌ها معمولاً در هر ۹۰۰ متر مربع مساحت قرار دارند و اساساً در لابی‌‌ها، راه پله‌ها و… تعبیه می‌شوند. محدودیت فشار آب پمپاژشده در رایزرهای خشک به این معنی است که آن‌ها در ساختمان‌های با ارتفاع کمتر از ۵۰ متر بهترین عملکرد را دارند.
رایزر آتش نشانی تر
از لحاظ قانونی، نصب رایزرهای آتش نشانی تر در ساختمان‌های با ارتفاع بیش از ۵۰ متر الزامی است، زیرا فشار آب بهتری را در طبقات بالاتر نسبت به سیستم‌های رایزر خشک فراهم می‌کنند. تا قبل از سال ۲۰۰۶، رایزرهای تر در ساختمان‌های با ارتفاع بالاتر از ۶۰ متر نصب می‌شدند.
سیستم‌های رایزر تر بسیار شبیه به سیستم‌های رایزر خشک هستند، اگرچه همانطور که از نام آن پیداست، جریان پرفشار آب به طور پیوسته داخل لوله‌ها جریان دارد. آب پرفشار به واسطه یک مخزن ذخیره یا شبکه اصلی تأمین می‌شود. مثل سیستم رایزر خشک، خروجی‌ها در سراسر طبقات یکسان هستند.
با این حال، چنانچه آتش‌سوزی در طبقات بالاتر رخ دهد، آتش‌نشانان به جای آبی که از طریق سیستم پمپاژ می‌شود، می‌توانند بدون معطلی به آب تحت فشار دسترسی پیدا کنند. رایزرهای تر بایستی بتوانند حداقل ۱۵۰۰ لیتر آب را در دقیقه (در مجموع ۴۵ دقیقه) تأمین کنند.
چه شباهت‌هایی بین انواع رایزر آتش نشانی خشک و تر وجود دارد؟
انواع رایزر آتش نشانی خشک و تر تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند و شباهت‌های زیادی وجود دارد. به عنوان مثال، هر دو سیستم رایزر خشک و تر در نهایت از شبکه ثابتی از لوله‌ها در ساختمان‌های مرتفع تشکیل شده‌اند.
آن‌ها برای اطمینان از دسترسی آتش‌نشانان به آب تحت فشار در مواقع اضطراری استفاده می‌شوند، زمانی که به دلیل ارتفاع زیاد سازه، استفاده از شیرهای هیدرانت معمولی یا خودروهای آتش نشانی میسر نیست.
هر دو نوع سیستم رایزر به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در صورت نیاز، آب پرفشار را سریعاً به طبقات بالا برسانند. همچنین، باید اشاره کنیم که بر اساس قوانین، هر دو نوع سیستم باید به طور سالانه مورد تست قرار بگیرند که اغلب به عهده مالک یا مدیر ساختمان است.
علامت‌گذاری رایزرهای آتش نشانی
بر اساس قوانین، تمام تجهیزات آتش نشانی غیرخودکار باید به راحتی در دسترس باشند و به وضوح علامت‌گذاری شوند. این بدان معناست که تمام ورودی‌های رایزر خشک و تر باید دارای علائم رایزر آتش نشانی باشند تا در صورت وقوع حریق، افراد حاضر در محل و آتش‌نشانان از محل قرارگیری آن‌ها مطلع باشند.
علائم مورد استفاده برای نشانه‌گذاری رایزرهای آتش نشانی خشک و تر بسیار شبیه به هم بوده و دارای پس‌زمینه قرمز با حروف سفید رنگ هستند. علامت‌گذاری رایزرهای آتش نشانی برای محافظت از جان افراد و رعایت مقررات ضروری است.
نتیجه‌گیری:
رایزر آتش نشانی سیستمی از لوله‌ها است که از داخل ساختمان عبور می‌کنند و آب می‌تواند در صورت آتش‌سوزی به سرعت در سرتاسر ساختمان توزیع شود. انواع رایزر آتش نشانی عبارتند از رایزر خشک و رایزر تر. در رایزرهای خشک، به جای آب، هوا جریان دارد و در شرایط اضطراری آب از طریق لوله‌ها پمپاژ می‌شود. در مقابل، آب به طور پیوسته در رایزرهای تر جریان دارد و فشار آب مؤثرتر و قابل اطمینان‌تری را برای ساختمان‌های بسیار مرتفع فراهم می‌کند.