سیستم‌های اسپرینکلر متداول‌ترین انواع سیستم اطفا حریق برای کنترل یا مهار آتش‌سوزی در مراحل اولیه هستند. بسته به ساختمان و کاربرد آن، ممکن است به نوع متفاوتی از اسپرینکلر نیاز داشته باشید. سیستم‌های اسپرینکلر، بر اساس زمان فعال‌سازی، به دو نوع اسپرینکلر واکنش استاندارد و اسپرینکلر واکنش سریع طبقه‌بندی می‌شوند. اصلی‌ترین تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد به زمان فعال‌سازی آن‌ها برمی‌گردد. با وجود این، تفاوت‌های دیگری نیز بین آن‌ها وجود دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد. با مجله تدبیر همراه باشید.
سیستم اسپرینکلر چیست؟
پیش از آنکه به بحث در مورد تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد بپردازیم، بهتر است تعریف کنیم که سیستم اسپرینکلر چیست.
سیستم اسپرینکلر یک جزء ساده اما کلیدی و فعال در سیستم‌های حفاظت از حریق در ساختمان‌های مسکونی یا تجاری است. این سیستم از شبکه‌ای از لوله‌ها تشکیل شده است که به مخزن تأمین آب متصل می‌گردند. هِد یا سری اسپرینکلر اصلی‌ترین قسمت در این سیستم‌ها است که وظیفه تخلیه آب را در محیط محافظت‌شده به عهده دارد.
اسپرینکلرها معمولاً بر روی سقف یا دیوارهای جانبی نصب می‌شوند. هنگامی که آتش‌سوزی تشخیص داده شود، آبپاش به طور خودکار عملیات تخلیه آب را انجام می‌دهد. از آنجایی که شیشه حبابی شکستنی یا همان بالب اسپرینکلر وجود آتش را تشخیص داده و سری به طور خودکار فعال می‌شود، اسپرینکلر را در واقع می‌توان هم سیستم تشخیص و هم سیستم اطفا حریق به حساب آورد.
سیستم‌های اسپرینکلر مدرن در اواخر قرن نوزدهم توسط هیرام استیونز ماکسیم ابداع شدند. در حال حاضر، این سیستم‌ها به طور گسترده در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند و در بیشتر از ۹۰ درصد موارد، می‌توانند حریق را در همان مراحل اولیه کنترل یا خاموش کنند.
انواع سیستم اسپرینکلر بر اساس زمان فعال‌سازی
سیستم‌های اسپرینکلر را بر چند اساس مثل نوع سیستم لوله‌کشی به انواع مختلفی طبقه‌بندی می‌کنند. یک مبنا برای طبقه‌بندی انواع سیستم اسپرینکلر، زمان فعال‌سازی است. بر این اساس، اسپرینکلر به دو دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
- اسپرینکلر واکنش سریع
- اسپرینکلر واکنش استاندارد
اسپرینکلر واکنش سریع (Quick Response Sprinkler)
اسپرینکلر واکنش سریع، همانطور که از نام آن برمی‌آید، به سیستمی گفته می‌شود که با سرعت بالایی در صورت تشخیص حریق فعال می‌شود. این سیستم‌ها در مواردی با سطح خطرات پایین مورد استفاده قرار می‌گیرند. سیستم‌های واکنش سریع برای ساختمان‌هایی مناسب هستند که افراد زیادی در آنجا حضور دارند، مانند مدارس، ساختمان‌های اداری، مراکز بهداشتی و درمانی و غیره. در صورت وقوع آتش‌سوزی، نگرانی اصلی در چنین محیط‌هایی، تخلیه ایمن افراد حاضر در محل است.
اسپرینکلرهای واکنش سریع به سرعت فعال می‌شوند، اما همچنین آب را از ارتفاع بالاتری تخلیه می‌کنند. این کار سقف و دیوارهای اطراف را خنک کرده و به نوبه خود، به جلوگیری از فلاش اور، پایین آوردن دما و کاستن از شدت آتش کمک می‌کند. این ویژگی همان چیزی است که باعث می‌شود افراد حاضر در محل زمان کافی برای تخلیه ایمن ساختمان داشته باشند.
توجه: اسپرینکلرهای واکنش سریع بایستی ۲۰ سال پس از نصب حتماً تست شوند و پس از آن، لازم است که این کار در فواصل ۱۰ ساله انجام شود.
اسپرینکلر واکنش استاندارد (Standard Response Sprinkler)
اسپرینکلرهای واکنش استاندارد زمان بیشتری طول می‌کشد تا فعال شوند و آب را به طور متفاوتی در محیط تخلیه می‌کنند. سری‌های اسپرینکلر واکنش استاندارد در جهت خیس کردن و خنک کردن محیط اطراف آتش عمل می‌کنند. این کار منبع سوخت را از مثلث آتش حذف کرده و سرعت گسترش شعله‌ها را کاهش می‌دهد.
اسپرینکلرهای واکنش استاندارد برای ساختمان‌های تجاری و صنعتی مانند انبارها که افراد زیادی در محل حاضر نیستند، گزینه مناسبی هستند. در اینجا، از آنجایی که نگرانی کمتری برای کنترل شدت آتش‌سوزی وجود دارد، سری‌های واکنش استاندارد می‌توانند روی کاهش سرعت گسترش آتش و مهار خسارات تمرکز کنند. همچنین، به این طریق، زمانی بیشتری فراهم می‌شود تا نیروهای آتش نشانی خود را به صحنه برسانند.
توجه: اسپرینکلرهای واکنش استاندارد بایستی ۵۰ سال پس از نصب حتماً تست شوند و پس از آن، لازم است که این کار در فواصل ۱۰ ساله انجام شود.
تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد
پنج فاکتور اصلی وجود دارد که سودمندی اسپرینکلر آتش نشانی را برای ساختمان‌ها و کاربردهای مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد. این فاکتورها عبارتند از:
- حساسیت حرارتی
- درجه‌بندی دما
- اندازه روزنه
- جهت نصب
- ویژگی‌های توزیع آب
برخی از این فاکتورها مانند درجه‌بندی دما، اندازه روزنه و جهت نصب راجع به هر دو مدل واکنش سریع و استاندارد صدق می‌کنند. تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد، در اصل، به حساسیت حرارتی برمی‌گردد. حساسیت حرارتی یعنی اینکه عنصر حساس به حرارت اسپرینکلر چقدر به دمای فعال شدن آن حساس است. این حساسیت از طریق شاخص زمان پاسخ‌دهی اسپرینکلر (RTI) اندازه‌گیری شده و به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- اسپرینکلرهای واکنش سریع دارای RTI برابر با ۵۰ یا کمتر هستند.
- اسپرینکلرهای واکنش استاندارد دارای RTI برابر ۸۰ یا بالاتر هستند.
اندازه بالب اسپرینکلر
تنها تفاوت فیزیکی که پاسخ‌دهی سریع‌تر را برای اسپرینکلرهای واکنش سریع امکان‌پذیر می‌سازد، اندازه حباب شیشه‌ای پرشده با مایع است که به عنوان عنصر حساس به گرما عمل می‌کند. اسپرینکلرهای واکنش استاندارد دارای حباب شیشه‌ای ۵ میلی‌متری هستند. این در حالی است که حباب شیشه‌ای اسپرینکلرهای واکنش سریع دارای اندازه ۳ میلی‌متری است. اندازه کوچکتر بالب اسپرینکلر سرعت پاسخ‌دهی حرارتی را افزایش می‌دهد.
البته، تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد به همینجا ختم نمی‌شود. تفاوتهایی در فاصله‌گذاری، تراکم و محل قرارگیری آبپاش‌ها نیز در سیستم‌های واکنش سریع نسبت به سیستم‌های واکنش استاندارد و مسکونی وجود دارد. این تفاوت‌ها همراه با اندازه بالب اسپرینکلر کوچکتر، الگوهای پاشش آب و موارد دیگر، همگی دست به دست هم می‌دهند تا سیستم اسپرینکلر نقش خود را به درستی ایفا کند.
الگوی پاشش آب
الگوی پاشش آب یکی از ویژگی‌های مهم سیستم‌های اسپرینکلر بوده که یک تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد نیز است. نحوه پاشش آب تعیین می‌کند که اسپرینکلرها چقدر در انجام وظایف خود مؤثر عمل می‌کنند. دو متغیر اصلی در الگوی پاشش آب اسپرینکلر وجود دارد که عبارتند از:
- اندازه قطرات
- زاویه پاشش
اندازه قطرات خود به سه دسته تقسیم می‌شود که عملکرد جداگانه‌ای دارند:
- قطرات کوچک تأثیر خنک‌کننده دارند و گرمای آتش را جذب می‌کنند.
- قطرات متوسط برای پیش‌خیساندن مواد قابل احتراق موجود در نزدیکی آتش مؤثر هستند.
- قطرات بزرگ به حیمنه آتش نفوذ می‌کنند که قطرات کوچک در آنجا تبخیر خواهند شد. این قطرات مستقیماً به آتش حمله می‌کنند.
زاویه پاشش به میزان گستردگی محدوده پرتاب آب توسط آبپاش‌ها اشاره دارد. برخی از آبپاش‌ها دارای الگوی پاشش باریک و رو به پایین هستند، در حالی که برخی دیگر الگوی پاشش گسترده دارند و سطح کف بزرگتری را پوشش می‌دهند. به طور کلی، اسپرینکلرهای قدیمی دارای الگوی پاشش عمودی بودند، اما اسپرینکلرهای مدرن امروزی به شکل چتری آب را تخلیه می‌کنند.
بین اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد کدام یک را انتخاب کنیم؟
پاسخ این سؤال به پروژه، سیستم و ساختمان شما بستگی دارد و اینکه آیا سیستم جدید است یا اسپرینکلرها نیاز به تعویض دارند.
ارتفاع سقف، دمای اتاق، وضعیت اشغال محیط، طراحی هیدرولیک و موارد دیگر همه عواملی هستند که نشان می‌دهند کدام نوع اسپرینکلر برای یک موقعیت مناسب است. برای این منظور، می‌توانید از شرکت‌های معتبر ارائه‌دهنده خدمات طراحی و اجرای سیستم اطفا حریق کمک بگیرید.
چنانچه قصد تعویض اسپرینکلرهای موجود در ساختمان خود را دارید و کاربری ساختمان تغییری نکرده است، روش مرسوم آن است که همان نوع اسپرینکلرها را جایگزین کنید. در اکثر اسپرینکلرها، تمام اطلاعات بر روی دفلکتور حک شده و کافیست آن را از نزدیک بررسی نمایید.
نتیجه‌گیری:
اسپرینکلر به عنوان یک سیستم اطفا حریق پرکاربرد، به انواع مختلفی طبقه‌بندی می‌شود، از جمله اسپرینکلر واکنش سریع و اسپرینکلر واکنش استاندارد. مهم‌ترین تفاوت اسپرینکلر واکنش سریع و استاندارد، حساسیت حرارتی است که زمان واکنش و فعال‌سازی سری‌های آبپاش را تعیین می‌کند. علاوه بر این، فاکتورهایی مانند فاصله‌گذاری، تراکم و موقعیت قرارگیری نیز از دیگر تفاوت‌های این دو نوع سیستم هستند. به طور کلی، اسپرینکلر واکنش سریع برای محیط‌هایی مثل مدارس که افراد زیادی حضور دارند، مناسب است. در مقابل، اسپرینکلر واکنش استاندارد در محیط‌های صنعتی و تجاری مثل انبارها که افراد زیادی در آنجا نیستند، استفاده می‌شود.