بیم دتکتور چیست و چه کارایی دارد؟

زمان مطالعه: ۴ دقیقه

همانطور که می‌دانید، برای ایجاد امنیت و حفاظت در برابر حریق و آتش سوزی، از تجهیزات زیادی استفاده می‌شود که یکی از مهم‌ترین این ابزارها بیم دتکتور است که به آن آشکارساز دود خطی نیز گفته می‌شود. از این دستگاه در کشف حریق و اعلام آن استفاده‌های فراوانی می‌شود. در حقیقت، وظیفه‌ای که بر عهده این نوع از ابزار ایمنی و آتش نشانی قرار گرفته، شناسایی حریق و سپس ارسال سیگنال به بخش کنترل پنل است. بیم دتکتور به سه نوع اصلی فرستنده-گیرنده، انعکاسی و بیم دتکتور نسل جدید طبقه‌بندی می‌شود. در ادامه، خواهیم گفت که بیم دتکتور چیست و چه انواع و کاربردی دارد. با مجله تدبیر همراه باشید.

بیم دتکتور چیست؟

بیم دتکتور (Beam Detector) را می‌توان یکی از پرکاربردترین انواع تجهیزات ایمنی و آتش نشانی به شمار آورد. از این ابزارها در سیستم‌ اعلام حریق استفاده می‌کنند تا آتش‌سوزی در سوله‌ها، انبارها، مکان‌های با سقف بلند و…. را تشخیص دهد. به این سیستم‌ها دتکتور لیزری نیز گفته می‌شود.

این نوع از ابزار ایمنی و آتش نشانی قادرند سطحی بسیار گسترده از منطقه مد نظر شما را تحت پوشش خود قرار دهند. از سوی دیگر، بیم دتکتورها نیازی به کابل‌کشی ندارند. به همین دلیل، بیشتر افراد برای حفاظت و تأمین امنیت صنایع و سوله‌های بزرگی که ارتفاع زیادی دارند، از این دستگاه‌ها کمک می‌گیرند.

کاربرد بیم دتکتور

از بیم دتکتورها می‌توانید در مصارف گوناگونی کمک بگیرید و یا آن‌ها را در مکان‌های مختلفی نصب نموده و مورد استفاده قرار دهید. از جمله مهم‌ترین موارد کاربرد بیم دتکتور، می‌توان به مراکز خرید، مراکز تفریحی و ورزشی، موزه‌ها و ساختمان‌های تاریخی اشاره کرد. این دسته تجهیزات ایمنی و آتش نشانی در نمایشگاه‌ها، سالن‌های کنفرانس، فرودگاه‌ها و آشیانه هواپیماها نیز کاربرد گسترده‌ای داشته و یا می‌توانید از آن‌ها برای حفاظت از کارخانه‌های تولیدی، انبارها، مساجد و… کمک بگیرید.

بیم دتکتورها تنها در فضاهای داخلی کاربرد دارند و راه حل مناسبی برای ساختمان‌های بزرگ مانند کتابخانه‌ها، سالن‌های مدارس و امثالهم به شمار می‌روند. این بدان خاطر است که برای پوشش چنین فضاهای بزرگی، استفاده از دستگاه‌های تشخیص نقطه‌ای مانند دتکتور دودی و حرارتی استاندارد مقرون‌به‌صرفه نیست، زیرا برای پوشش کامل منطقه، به تعداد زیادی از این دستگاه‌ها نیاز دارید.

علاوه بر این، چنین محیط‌هایی معمولاً دارای سقف‌های بلند و مناطقی هستند که دسترسی به آن‌ها راحت نیست. این بدان معنی است که بیم دتکتورها گزینه به مراتب مناسب‌تری هستند، زیرا نصب و به‌کارگیری آن‌ها در مقایسه با کابل‌کشی چندین دتکتور دودی و حرارتی از این سو به آن سو راحت‌تر است.

مزایا و معایب بیم دتکتور

یکی از مهم‌ترین دلایل موارد کاربرد فراوان بیم دتکتورها، مزایای خاصی است که استفاده از آن‌ها برای شما ایجاد می‌کند. به طور کلی، مهم‌ترین مزایای بیم دتکتور شامل موارد زیر است.

• عملکرد آسان
• وزن کم
• تعمیرات و نگهداری ساده
• محدوده پوشش‌دهی وسیع
• نصب و راه‌اندازی سریع
• ایده‌آل برای محیط‌های با ارتفاع زیاد
• عدم نیاز به کابل‌کشی
• قابلیت تست داخلی
• قابلیت کنترل از راه دور
• قابلیت تنظیم حساسیت دتکتور

البته، علی‌رغم این مزایا، بیم دتکتورها بدون ایراد نیستند. در برخی موارد، به ویژه در شرایط آب و هوایی نامساعد، امکان خطا در عملکرد این نوع دتکتورها وجود دارد و یا ممکن است در چنین وضعیت‌هایی عملکرد صحیح و دقیقی از خود نشان ندهند. در شرایط خاصی از قبیل رطوبت هوا، بارش باران و برف، دماهای بالا و…، عملکرد بیم دتکتورها ممکن است مختل گردد و یا باعث ایجاد هشدارهای کاذب شوند. به همین دلیل، همچنانکه قبلاً اشاره کردیم، بیم دتکتورها در محیط‌های داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

انواع بیم دتکتور

دتکتورهای دود خطی را می‌توان از نظر ساختار تشکیل‌دهنده و نوع کارکرد در سه دسته اصلی جای داد که عبارتند از:

• بیم دتکتور فرستنده-گیرنده
• بیم دتکتور انعکاسی یا رفلکتیو
• بیم دتکتور نسل جدید

هر کدام از این انواع، ساختار خاصی دارند و عملکرد و کارایی آن‌ها نیز با یکدیگر تفاوت‌هایی دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.

بیم دتکتور فرستنده-گیرنده

در مدل فرستنده-گیرنده، فرستنده و گیرنده با حفظ فاصله‌ای خاص از یکدیگر واقع شده و سیگنال‌های ارسال‌شده از سمت فرستنده به صورت کاملاً مستقیم توسط گیرنده دریافت می‌شود. به طور کلی، بیم دتکتورهای فرستنده-گیرنده از دو بخش مستقل تشکیل یافته‌اند. فرستنده در یک سمت و گیرنده دقیقاً مقابل آن جای می‌گیرد.

در شرایط عادی، فرستنده به طور دائم مشغول به کار خواهد بود و سیگنال‌های مادون قرمز را به سمت گیرنده ارسال خواهد کرد. چنانچه حریق رخ دهد و دود ناشی از آن با اشعه مادون قرمز تماس پیدا کند، میزان نور مادون قرمز دریافت‌شده توسط گیرنده تغییر خواهد کرد و حسگر، این تغییرات را به عنوان نشانه حریق شناسایی خواهد کرد.

بیم دتکتور انعکاسی

در بیم دتکتورهای انعکاسی که به آن‌ها بیم دتکتور رفلکتیو نیز گفته می‌شود، فرستنده و گیرنده در یک محفظه جای گرفته‌اند و در واقع، هِد دتکتور هستند. در سوی دیگر، یک رفلکتور واقع شده که نوعی آینه بازتابنده است. در اینجا، سیگنال‌های ارسالی از ناحیه فرستنده در ابتدا با رفلکتور برخورد می‌کنند. سپس، به هِد بازگشته و در نهایت، به گیرنده می‌رسند.

این فرآیند در حالت عادی به طور مرتب تکرار می‌شود. اما اگر آتش سوزی اتفاق بیافتد و یا دود زیادی منتشر شود، میزان نور دریافتی کاهش پیدا می‌کند. به این طریق، بیم دتکتور با شناسایی احتمال وقوع حریق، زنگ هشدار را به صدا درمی‌آورد. البته، باید توجه داشته باشید که از بیم دتکتورهای انعکاسی نمی‌توانید در فضاهایی استفاده کنید که معماری داخلی آن‌ها شیشه‌ای است.

بیشتر بخوانید: انواع سیستم اعلام حریق

بیم دتکتور نسل جدید

نسل جدید بیم دتکتورها محصولاتی به نام اوسید OSID هستند. در این تجهیزات، به جای استفاده از اشعه مادون قرمز برای شناسایی دود، پرتوهای مادون قرمز و ماورا بنفش به صورت توأمان به کار گرفته می‌شوند. بیم دتکتورهای نسل جدید می‌توانند با پردازش تصاویر، فضای تحت پوشش را آنالیز و بررسی نمایند.

دتکتورهای اوسید با اندازه‌گیری میزان دود ورودی به پرتوهای نور مرئی که بر روی یک منطقه حفاظت‌شده پخش می‌شوند، هشدار اولیه آتش‌سوزی را صادر می‌کنند. فناوری‌های جدید در مقابل هشدارهای کاذب ناشی از گرد و غبار و اجسام جامد که ممکن است با پرتوها تداخل داشته باشند، مقاومت بالایی دارند.

طول برد بیم دتکتور و مساحت تحت پوشش

طول برد بیم دتکتورهای دود خطی متأثر از چند عامل است که یکی از مهم‌ترین این عوامل، برند سازنده آن است. از سوی دیگر، مدل این دستگاه‌ها نیز در طول برد آن‌ها اثرگذار خواهد بود. برای کسب اطلاعات کافی در این رابطه، می‌توانید بروشور دتکتور را مطالعه کنید. در حالت معمول، مساحت تحت پوشش یا محدوده عملکرد این دتکتورها ۱۵ متر در عرض و در محدوده‌های ۴۰، ۸۰، ۱۰۰ و ۱۲۰ متر در طول است.

در واقع، این ابزارها قادر هستند که حداکثر مساحت ۲۰۰۰ متر مربع را پوشش دهند و از همین رو، جایگزینی بسیار مناسب و کاربردی برای دتکتورهای نقطه‌ای به حساب آورده می‌شوند. البته، برخی از نمونه‌های بیم دتکتور می‌توانند مساحت تا طول ۱۶۰ متر را نیز تحت پوشش قرار دهند.

بیشتر بخوانید: معرفی سنسورهای اعلام حریق

عوامل مؤثر بر قیمت بیم دتکتور

بسیاری از افراد برای حفاظت از محیط‌های مد نظر خود به ویژه در صنایع تمایل به خرید بیم دتکتور و استفاده از آن دارند. چنانچه به خرید بیم دتکتور فکر می‌کنید، قیمت بدون شک فاکتور مهمی است که باید به آن‌ توجه داشته باشید. یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر قیمت بیم دتکتور، نوع آن است. از سوی دیگر، برد این تجهیزات نیز بر قیمت آن‌ها تأثیرگذار خواهد بود. برخی از این لوازم به صورت موتوردار یا موتورایز طراحی شده و یا از سیستم کنترلر برخوردارند. این دو عامل نیز قیمت دتکتور را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

در حال حاضر، شرکت‌های مختلفی انواع آشکارساز دود خطی را به بازار عرضه می‌کنند که برخی از آن‌ها را می‌توان معتبرترین برندهای موجود در بازار ایران به شمار آورد. این برندها توانسته‌اند که تأییدیه‌های مورد نیاز را از مؤسسات استاندارد جهانی کسب نمایند‌. از جمله معروف‌ترین آن‌ها می‌توان بیم دتکتور برند ایتالیایی اینیم (inim) و فایر ری (Fireray) و فایر بیم (Fire Beam) ساخت انگلیس و یا برند هوچیکی (Hochiki) ژاپنی را نام برد. شما می‌توانید برای تهیه بیم دتکتورهای اینیم و کسب اطلاعات بیشتر در این باره، با کارشناسان تدبیر تماس حاصل نمایید.

نتیجه‌گیری:

بیم دتکتور یا آشکارساز دود خطی دستگاهی است که از پرتوهای نور پخش‌شده برای تشخیص وجود دود در مناطق بزرگ استفاده می‌کند. معمولاً از بیم دتکتورها در ساختمان‌هایی استفاده می‌کنند که دتکتورها نقطه‌ای استاندارد از لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیستند و یا به علت ارتفاع زیاد، برای استفاده از آن‌ها با محدودیت مواجه هستیم. بیم دتکتورها به سه نوع فرستنده-گیرنده، انعکاسی یا رفلکتیو و بیم دتکتورهای نسل جدید اوسید طبقه‌بندی می‌شوند. از مزایای آشکارسازهای خطی می‌توانیم به کاربری آسان، نصب و راه‌اندازی سریع، تعمیرات و نگهداری ساده، محدوده پوشش‌دهی وسیع، قابلیت کنترل از راه دور و غیره اشاره کنیم.

سؤالات متداول بیم دتکتور