آژیر اعلام حریق چیست؟

تدبیر: آژیر اعلام حریق یک جزء مهم در سیستم اعلام حریق است که برای هشدار دادن به افراد حاضر در ساختمان در صورت وقوع آتش‌سوزی یا سایر شرایط اضطراری طراحی شده است. آژیرها دستگاه‌های میدانی هستند که وظیفه اصلی آن‌ها تولید صدای بلند جهت هشدار به افراد برای تخلیه ساختمان است. آژیرهای اعلام حریق معمولاً به رنگ قرمز تولید می‌شوند، اما بعضاً برای زیباتر نشان دادن ساختمان از رنگ سفید نیز استفاده می‌شود. انواع مختلفی از آژیر اعلام حریق از زنگ‌های مکانیکی سنتی گرفته تا آژیرهای الکترونیکی و صوتی مدرن در بازار وجود دارند. آژیرهای اعلام حریق همچنین مانند دتکتورها به انواع آدرس‌پذیر و متعارف طبقه‌بندی می‌شوند. آژیر اعلام حریق را بر اساس شکل ظاهری نیز به انواع پیزو و شیپوری دسته‌بندی می‌کنند.

آژیر اعلام حریق چیست؟

یکی از مهم‌ترین بخش‌های سیستم اعلام حریق، آژیرها یا ساندر (Sounder) هستند. هنگامی که یک دتکتور یا شستی اعلام حریق فعال می‌شود، سیستم اعلام حریق باید به افراد حاضر در ساختمان در مورد وقوع آتش‌سوزی اطلاع دهد که فرآیند تخلیه را شروع کنند. آژیرها صدای بلند و متمایزی تولید می‌کنند که به راحتی به عنوان هشدار آتش‌سوزی قابل تشخیص است.

آژیر اعلام حریق معمولاً بر روی سقف یا دیوار نصب می‌شود و برای تأمین انرژی می‌توان آن را با برق یا باتری تغذیه کرد. آژیرها به کنترل پنل اعلام حریق که مغز سیستم اعلام حریق است، وصل می‌شوند. استانداردهای اعلام حریق مانند استاندارد BS5839-1 دستورالعمل‌های مختلفی را در رابطه با آژیرهای اعلام حریق در ساختمان ارائه می‌دهند که در بخش بعدی به آن خواهیم پرداخت.

دستورالعمل‌های مربوط به آژیر اعلام حریق

مقررات و دستورالعمل‌های خاصی وجود دارد که الزامات مربوط به آژیرهای اعلام حریق را تعیین می‌کند. به عنوان مثال، مؤسسه استاندارد بریتانیا (BSI) مقرراتی را برای آژیرهای اعلام حریق در قالب استاندارد BS5839 تنظیم کرده است. این استاندارد الزامات مربوط به سیستم‌های اعلام حریق را در ساختمان‌های غیرمسکونی مشخص می‌کند.

طبق استاندارد BS5839-1، آژیرهای اعلام حریق باید حداقل میزان صدای ۶۵ دسی‌بل را در فاصله سه متری تولید کنند. آژیر همچنین بایستی دارای صدای متمایزی باشد که به آسانی بتوان آن را به عنوان نشانه اعلام حریق تشخیص داد. به علاوه، در صورت قطع برق، آژیر باید حداقل به مدت ۳۰ دقیقه با سیستم تغذیه پشتیبان به کار خود بتواند ادامه دهد.

EN54-3 استاندارد دیگری است که در آن به گواهینامه‌ها و مشخصات عملکردی اجزای سیستم‌های تشخیص حریق و اعلام حریق، به طور خاص آژیر اعلام حریق، پرداخته شده است. این استاندارد اروپایی مخصوصاً بر روی عملکرد صوتی آژیرهای اعلام حریق مورد استفاده در سیستم‌های تشخیص حریق و اعلام حریق تمرکز دارد. این استاندارد به طور گسترده در سرتاسر جهان و در خارج از اتحادیه اروپا در کشورهایی مانند برزیل، کشورهای آفریقایی و آسیایی و غیره به رسمیت شناخته شده است.

انواع آژیر اعلام حریق

انواع مختلفی از آژیرهای اعلام حریق از جمله زنگ‌ها، بوق‌ها و آژیرهای الکترونیکی وجود دارند.

• زنگ: زنگ‌ها (به انگلیسی Bell) دستگاه‌های صدادهنده اعلام حریق سنتی هستند که صدای زنگ زدن متمایزی تولید می‌کنند. این دستگاه‌ها اغلب صدای بلند و واضحی تولید می‌کنند که هشداری آشنا (مانند صدای زنگ مدارس) ایجاد کرده و توجه افراد را به خود جلب می‌کند.
• بوق: بوق‌ها (به انگلیسی Horn) نوع دیگری از آژیرهای اعلام حریق هستند که صدایی قدرتمند و جهت‌دار تولید می‌کنند. بوق‌ها صدایی بلند و نیازمند توجه را ایجاد می‌کنند که معمولاً به شکل صدای یک انفجار پیوسته یا الگوهای متناوب است.
• آژیر الکترونیکی: آژیرهای الکترونیکی از مدارهای الکترونیکی برای تولید طیف وسیعی از سیگنال‌های صوتی استفاده می‌کنند. این دستگاه‌ها می‌توانند صداهای مختلفی را تولید کنند و امکان تنظیم صداها، الگوها و میزان صدا وجود دارد. آژیرهای الکترونیکی اغلب قابل برنامه‌ریزی هستند و می‌توان آن‌ها را برای ایجاد هشدار هماهنگ با سایر دستگاه‌های هشداردهنده یکپارچه‌سازی کرد.

علاوه بر آژیرهای اعلام حریق استاندارد، آژیرهای هشدار صوتی نیز وجود دارند. این دستگاه‌ها مجهز به پیام‌های از پیش ضبط‌شده هستند که در مواقع اضطراری مانند آتش‌سوزی دستورالعمل‌های خاصی را در اختیار افراد حاضر در محل قرار می‌دهند. آژیرهای هشدار صوتی می‌توانند به ویژه در ساختمان‌های بزرگ که ممکن است شنیدن صدای آژیر اعلام حریق استاندارد دشوار باشد، مفید باشند.

هنگام انتخاب آژیر اعلام حریق به چه نکاتی باید توجه کرد؟

هنگام انتخاب آژیر اعلام حریق مناسب برای ساختمان چندین نکته وجود دارد که باید در نظر بگیرید. انواع مختلفی از آژیرهای اعلام حریق در بازار موجود است که هر کدام برای نوع خاصی از ساختمان و سیستم اعلام حریق مناسب هستند. شما باید در نظر بگیرید که به چه تعداد آژیر نیاز دارید و در کجا بایستی قرار بگیرند. بهترین راه برای این کار آن است که خطرات آتش‌سوزی ساختمان را ارزیابی کنید تا بتوانید بهترین راه حل را برای به حداقل رساندن این خطرات انتخاب کنید.

هنگام ارزیابی خطرات، بایستی نکات زیر را در نظر بگیرید:

• شناسایی خطرات
• شناسایی افراد در معرض خطر
• ارزیابی و حذف یا کاهش خطرات
• ثبت یافته‌ها
• تهیه طرح اضطراری و ارائه آموزش برای اجرای طرح
• بررسی و به‌روزآوری منظم ارزیابی خطرات

به علاوه، برای انتخاب آژیر اعلام حریق مناسب باید به ویژگی‌های زیر توجه داشته باشید:

• ولتاژ عملیاتی
• مقاومت آژیر در برابر شرایط آب و هوایی
• اندازه آژیر اعلام حریق
• رنگ آژیر اعلام حریق
• رتبه‌بندی موتور آژیر

نکات نصب آژیر اعلام حریق

یکی از نخستین مواردی که هنگام نصب آژیرهای اعلام حریق باید در نظر گرفت، تعداد آژیرهای مورد نیاز و نحوه قرارگیری آن‌ها است. این فاکتور مستقیماً با اندازه ساختمان و میزان سر و صدای محیط ارتباط دارد. اگر ساختمان بزرگ و پر سر و صدا باشد، بالطبع برای دستیابی به حداقل سطح صدای هشدار به تعداد آژیرهای بیشتری نیاز خواهید داشت.

هنگام نصب باید به موقعیت قرارگیری آژیر توجه داشت، زیرا قرارگیری نادرست آژیرها ممکن است منجر به پوشش نامناسب شود. همچنین، بر اساس استانداردهای اعلام حریق، لازم است که تمام آژیرها صدای متمایزی را تولید کنند که به راحتی قابل تشخیص باشد. آژیرهای اعلام حریق به صورت مدل‌های مستقل که بر روی دیوار یا سقف نصب می‌شوند و مدل‌های آندربیس (under-base) که با دتکتورها ترکیب می‌شوند تا ظاهری مینیمال‌تر داشته باشند، در دسترس هستند.

هنگام نصب آژیرهای اعلام حریق در ساختمان به چند نکته باید توجه کرد، از جمله:

• آژیر باید در موقعیتی قرار بگیرد که به راحتی قابل شنیدن باشد.
• آژیری که بر روی دیوار نصب می‌شود، مؤثرتر از آژیری عمل می‌کند که بر روی ستون قرار می‌گیرد.
• هنگام نصب آژیر در فضاهای باز، باید شرایط محیطی را مد نظر قرار داد.
• از نصب آژیرها در مناطقی که لرزش بیش از حد وجود دارد، باید خودداری کرد.
• صدای آژیرهای اعلام حریق در فضای باز در تمام جهات پخش می‌شود.
• در فضاهای بسته، ممکن است مقداری از صدا منعکس شود و سطح صدای تولیدشده را افزایش دهد.
• آژیرهای اعلام حریق را باید در جاهای بدون مانع نصب کرد.
• ارتفاع ایده‌آل برای نصب آژیر تقریباً ۲ تا ۲.۵ متر از سطح زمین است.

میزان صدای تولیدشده توسط آژیر چقدر باید باشد؟

آژیرهای اعلام حریق با میزان صدای تولیدشده مختلف در دسترس هستند که برخی از انواع آن‌ها می‌توانند صدای بسیار بلندتری تولید کنند. آژیرهایی که صدای چندان بلندی تولید نمی‌کنند، ممکن است صدای کافی برای هشدار دادن به همه افراد در یک مکان بزرگ ایجاد نکنند. در مقابل، استفاده از آژیرهای با صدای بسیار بلند می‌تواند برای محیط‌های کوچک بیش از حد باشد و به یک مزاحم تبدیل شود.

بر اساس استانداردها، به طور کلی، میزان صدایی که آژیر تولید می‌کند باید ۶۵ دسی‌بل یا ۵ دسی‌بل بالاتر از سطح صدای محیط باشد. این رقم در محل‌هایی که افراد می‌خوابند، باید تا ۷۵ دسی‌بل افزایش پیدا کند. همچنین، باید در نظر داشت که با دور شدن شنونده از منبع صدا، به دلیل پدیده‌ای به نام واگرایی، بلندی صدا کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر، انرژی صدا با پخش شدن در یک منطقه بزرگ کاهش پیدا می‌کند. از همین رو، هنگام تعیین تعداد و موقعیت قرارگیری آژیرها، باید این فاکتورها را مد نظر قرار داد.

قیمت آژیر اعلام حریق

وقتی صحبت از قیمت آژیر اعلام حریق می‌شود، بسته به نوع و ویژگی‌های آن، قیمت متفاوت است. آژیری که میزان صدای بالاتری تولید می‌کند، گران‌تر از مدل‌های با میزان صدای تولیدشده کمتر است. به طور مشابه، اندازه، رتبه‌بندی موتور و ویژگی‌های اضافه مانند مقاومت در برابر آب و هوای نامساعد نیز بر قیمت آژیر تأثیر می‌گذارد. در کنار این، برند و کشور سازنده نیز فاکتور مهمی در تعیین قیمت است.

به طور کلی، فاکتورهای زیر هزینه کل سیستم اعلام حریق را تحت تأثیر قرار می‌دهند:

• اندازه ساختمان
• پیچیدگی سیستم
• نوع اتصال
• نوع و تعداد اجزاء
• هزینه نیروی کار
• و…

نتیجه‌گیری:

آژیر اعلام حریق دستگاهی شنیداری در سیستم‌های اعلام حریق است که در هنگام وقوع آتش‌سوزی با تولید صدای بلند و متمایز به افراد حاضر در محل اطلاع می‌دهد تا ساختمان را تخلیه کنند. آژیرها به انواع مختلفی مانند زنگ‌ها، بوق‌ها، آژیرهای الکترونیکی و آژیرهای هشدار صوتی با قابلیت پخش پیام از پیش ضبط‌شده طبقه‌بندی می‌شوند. آژیرهای اعلام حریق را بر اساس شکل ظاهری به انواع پیزو و شیپوری و بر اساس صدای تولیدی به انواع تک صدا و چند صدا نیز دسته‌بندی می‌کنند. همچنین، در محیط‌های صنعتی و پر سر و صدا از آژیر موتوردار استفاده می‌کنند. بر اساس استانداردها، حداقل صدای تولیدشده توسط آژیر باید ۶۵ دسی‌بل باشد و آژیر در فاصله ۲ تا ۲.۵ متری از سطح زمین بر روی دیوار یا سقف نصب می‌گردد.

سؤالات متداول آژیر اعلام حریق